Serbest meslek faaliyeti, kişilerin bilgi ve yeteneklerine dayanır ve genellikle ticari olmayan işlerle ilgilidir. Sermaye ve organizasyona dayanmaz. Örneğin, doktorluk, avukatlık, muhasebecilik, bilgisayar programcılığı gibi meslekler bu kategoriye girer. Bu tür faaliyetlerden elde edilen gelire serbest meslek kazancı denir.
Ticari işletmeler fatura düzenlerken, serbest meslek mensupları ise serbest meslek makbuzu düzenlerler. Serbest meslek makbuzlarında faturalardan farklı olarak genellikle %20 oranında stopaj (kesinti) bulunur. Bu kesinti, alıcıyı satıcı adına gelir vergisini vergi dairesine ödemekle yükümlü kılar. (personel vergileri ve işyeri kiralarında olduğu gibi.)
Maliyet farkı tam bu noktada ortaya çıkar. Eğer satıcı ile net 1.000 TL KDV dahil net ödenecek tutar üzerinden anlaşırsanız, satıcı adına %20 yani 200 TL vergi ödemeniz gerekecektir. Bu vergiyi alıcı olarak vergi beyannamelerinizde tahakkuk ettireceğinizden, kendi verginiz gibi ödediğinizde maliyet hesabında dikkatli olmanız gerekmektedir.
Yani, KDV dahil 1.000 TL'lik bir faturalı alım ile KDV dahil 1.000 TL'lik bir serbest meslek makbuzu alımı arasında %20'lik bir maliyet farkı bulunmaktadır.
Çözüm ise serbest meslek makbuzu düzenleyecek olan satıcı ile anlaşırken, anlaşmanın KDV dahil brüt olduğunu belirtmek ve bu işlem için ayırdığınız bütçeden %20 düşerek (bütçe / 1,20 = net tutar) anlaşmanız veya en azından böyle bir maliyete katlanacağınızı dikkate almanız gerekmektedir.